رسا مشاوره – کلینیک آموزش تخصصی زینب عباسی
منظور از تربیت جنسی یعنی ایجاد شناخت (دانش و اطلاعات)، رفتار مناسب (قدرت تصمیم‌گیری و مهارت‌ها) و احساس (ارزش و دیدگاه) است که این عوامل با دادن اطلاعات صحیح به کودک و رفتار صحیح به وجود می آید.
تربیت جنسیتی کودک از حساس‌ترین و مهم‌ترین مسائلی است که والدین باید به آن توجه داشته باشند. نوع تربیت جنسی به کودک و همچنین نوجوان در خانواده ها با توجه به فرهنگ، قوم، نژاد، مذهب و حتی باورهای خرافی متفاوت است.غالبا این موضوع توسط والدین مورد غفلت قرار می‌گیرد و واکنش‌های غلط آنها در این زمینه اشتباهات جبران ناپذیری به جای می‌گذارد که آینده کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. متاسفانه برخی از والدین و مربیان، سوالات جنسی را همچون تابویی می‌دانند که نباید به آن نزدیک شد.
چرا خانواده ها از تربیت جنسی کودکان خود دوری میکنند؟
برخی از خانواده ها این موضوع را بد و نامناسب می دانند و ترجیح می دهند هیچ وقت با کودک خود در این باره صحیت نکنند، برخی نیز به دلیل نداشتن اطلاعات صحیح نگران این هستند که نتوانند در این موضوع به خوبی عمل کنند و سبب تحریف جنسی شوند به همین دلیل صحبتی در این باره انجام نمی دهند، که معمولا در این نوع از خانواده ها تربیت جنسی کودکان آگاهانه صورت نمی گیرد و کودک بر اساس آنچه که در تلویزیون، فضا مجازی، دوستان و همکلاسیان میبیند آموزش خواهد دید.
باور های غلط والدین در رابطه با تربیت جنسی کودکان
تربیت جنسی برای فرزندان باید به صورت مقطعی و در سنین نوجوانی باشد.
اگر فرزندم سوالی نمیپرسد پس احتیاجی به توضیح نیست.
کودکان دارای احساسات جنسیتی نیستند.
تربیت جنسی در حدی که پاسخ سوال های کودک را بدهیم کافی است.
کودک من در معرض سواستفاده جنسی نیست.
شناخت موضوعات جنسی در کودک باعث آسیب برای او می شود.
کودک من به این موضوعات اهمیتی نمی دهد و کنجکاو نیست.
اهمیت فضای آموزش برای کودک
مهم تر از اطلاعاتی که به کودک داده می شود فضایی است که آن اطلاعات را دریافت می کند، اگر این اطلاعات در کانون خانواده و در کنار پدر مادر با فضایی امن باشد سبب روشن بودن آینده کودک در این زمینه خواهد بود اما اگر این اطلاعات در جو دوستانه و همکلاسیان دریافت شود ممکن است کودک در بسیاری از مسائل دچار اشتباه شود و این اشتباهات تا آینده در ذهن او باقی بماند.
شروع مکالمه در مورد رابطه جنسی زودهنگام و ادامه آن مکالمه همزمان با رشد کودک ، بهترین استراتژی آموزش جنسی است.یک استراتژی خوب این است که در کودکی با کودک خود در مورد رابطه جنسی صحبت کنید و با بزرگتر شدن او مکالمه را ادامه دهید.کودک در سنین بسیار زودتر از آنچه بسیاری از والدین انتظار دارند در معرض اطلاعات مربوط به رابطه جنسی از منابعی مانند مدرسه ، دوستان و رسانه ها قرار می گیردو آموزش جنسی منجر به بی بند و باری نمی شود بلکه آموزش جنسی به کودکان کمک می کند تا در مورد بدن درک کنند و به آنها کمک می کند تا نسبت به بدن خود احساس مثبت داشته باشند.
آموزش جنسی ایمن تر از عدم آموزش جنسی است
مطالعات نشان می دهد هر چه کودکان در رسانه ها بیشتر در معرض تصاویر جنسی قرار بگیرند ، احتمال رفتارهای جنسی آنها در سنین پایین بیشتر است. با این حال ، آموزش واقعی جنسی منجر به بی بند و باری نمی شود. کودکانی که در خانه آموزش جنسی می بینند در واقع کمتر فعالیت جنسی پرخطر انجام می دهند.
آیا کنجکاوی‌های کودکان جنبه جنسی دارد؟
والدین و مربیان باید بدانند که این رفتارها و سوالات در کودکان، به هیچ عنوان جنبه جنسی ندارد و خطری در این زمینه برای بچه‌ها نیست. سوالات مکرر بچه‌ها در این زمینه را نباید به وجود تمایلات جنسی در آنها نسبت داد. اما آن چه که اهمیت دارد، تحت نظر بودن رفتارهای کودک می‌باشد. یعنی والدین باید دقت داشته باشند که کنجکاوی بچه‌ها در این زمینه به حد و مرز خاصی ختم شود و ادامه پیدا نکند. برای مثال می‌توان بچه‌ها را تحت نظارت مستقیم و غیر مستقیم داشت و یا حواس آنها را پرت کرد. در واقع کودکانی که در فضای امن و مناسب بزرگ می‌شوند، در سنین پایین و نوجوانی کمتر با مشکلات جنسی روبرو می‌شوند.
با خود ارضایی در کودکان چه باید کرد؟
خود ارضایی در کودکان یکی از مشکلات شایع این دوره است. حرکاتی مانند خوابیدن روی شکم و مالیدن خود به زمین، عروسک و یا سایر اشیا در کودکان (به ویژه دختر بچه‌ها) بسیار معمول است. والدین باید بدانند که خودارضایی کودکان رفتاری طبیعی است. پس تنها کودک باید بفهمد که این رفتار مورد پسند جامعه نبوده و نباید آن را تکرار کند. مشغول کردن کودک به فعالیت‌های دیگر و منحرف کردن حواس او از این رفتار، معمولا مفید واقع می‌شود.
اگر کودک آلت تناسلی خود را دستکاری کرد، از خشونت بپرهیزید و آهسته و آرام او را مشغول کار دیگری کنید. علت این رفتار او ممکن است کنجکاوی، ناآشنایی با اعضای بدن، مشکل جسمی (خارش، انگل، سوزش خشکی پوست و…) باشد. در برخی موارد کودک از این طریق به آرامش می‌رسد.
اگر کودک با پیام‌های جنسی واضح مواجه شد چه باید کرد؟
در صورتی که کودک با پیام‌های واضح جنسی مواجه شد، باید بتوانید شرایط و اطلاعات او را به خوبی مدیریت کنید. از واکنش‌های هیجانی شدید مثل خشم و عضبانیت خودداری کنید چراکه این برخوردها اوضاع را بدتر می‌کند. با لحن ملایم و سوالات هدایت شده میزان اطلاعات کودک را بسنجید. پس از آن می‌توانید اطلاعات او را اصلاح کنید. توجه داشته باشید که کودک نباید پیامی از عصبانیت و تنبیه از طرف شما دریافت کند. باید در این شرایط حمایت خود را به او نشان دهید. برای برخورد صحیح در این زمینه می‌توانید از مشاوره کودک کمک بگیرید.
چند اصل اساسی و مهم در تربیت جنسی کودک
1- کودک از 3 سالگی باید متوجه شود که برخی از نواحی بدنش نباید توسط دیگران لمس شود.
2- طبق روش‌های تربیت جنسیتی کودک بعد از 3 سالگی باید با لباس زیر به حمام برود.
3- والدین باید با در زدن هنگام ورود به اتاق، کودک را با مفهوم خصوصی و عمومی آشنا کنند.
4- لباس‌های زیر کودک باید در مکان خاص و مجزا قرار گیرند.
5- والدین باید با کودک خود درباره مقاومت در برابر به زور بوسیده شدن و بغل کردن، گفت و گو کنند.
6- باید به کودک گفته شود که از شوخی‌های نابه جای دستی و جنسی دوری کند.
اصول تربیت جنسیتی کودک
1- والدین باید مفهوم لمس خوب، لمس بد، راز خوب و راز بد را به کودک خود آموزش دهند و درباره آن صحبت کنند.
2- باید آموزش داده شود که در مقابل به زور بوسیده شدن و بغل کردن، محکم نه بگوید و در صورت احساس بد، محل را ترک کرده و به شما اطلاع دهد.
3- برای تربیت جنسیتی کودک والدین در مقابل کودک برهنه نباشند و برای حمام کردن بعد از 3 سالگی، والدین نیز لباس زیر به تن داشته باشند.
4- باید به کودک یاد دهید که قبل از ورود به اتاق پدر و مادر در زده و اجازه بگیرد.
5- والدین می‌توانند در حضور فرزند با یکدیگر روابط محبت آمیز داشته باشند اما در چارچوب مشخص تا کودک نیز احساس عشق، حمایت و امنیت را از آنان دریافت کند. اما این روابط باید در چارچوب مشخصی باشد تا کنجکاوی کودک در مورد مسائل جنسی برانگیخته نشود.
- در زمان حضور فرزندتان مراقب فیلم‌هایی که تماشا می‌کنید، باشید.
چند اصل اساسی و مهم در تربیت جنسی کودک
1- هنگامی که کودک، درباره سوال‌هایش از شما کمک خواست، دروغ و پنهان کاری را کنار بگذارید. این کار شما را نزد او بی اعتبار کرده و باعث می‌شود اعتمادش به شما خدشه دار شود.
2- اگر درباره سوال‌هایش از شما پرسید، ابتدا با او درباره این سوال گفت و گو کنید تا متوجه میزان اطلاعاتش در این زمینه شوید. سپس متناسب با سن و اطلاعاتش جواب سوال‌ها را بگویید.
3- برای تربیت جنسیتی کودک سعی کنید میزان اطلاعات و حدسیات او را با طرح پرسش، مدیریت کنید.
4- تا سنین راهنمایی، همه آموزش‌ها را به “تولید مثل” منعطف کنید. یعنی از لذت بخش بودن رابطه جنسی صرف نظر کرده و هدف را تولید مثل قرار دهید (برای این کار می‌توانید از تولید مثل گیاهان و جانوران برایش بگویید).
5- در حضور خودش، اعضای بدنش را به او معرفی کنید. بعد از معرفی گوش و چشم و سایر اعضای بدن، با استفاده از اطلس‌های بدن، اعضای جنسی اش را با نام علمی و کارکردش آشنا کنید.
سوالات جنسیتی کودکان از چه سنی شروع می‌شود؟
بیشتر کودکان در سنین 3 تا 5 سالگی، کنجکاوی‌های زیادی در ارتباط با فیزیک و آناتومی بدن خود دارند. همین باعث می‌شود تا به بازی‌هایی مثل دکتر بازی، علاقه نشان دهند یا در ارتباط با تفاوت‌هایشان در مقابل جنس مخالف، کنجکاوی کنند. اگر والدین فضایی امن برای صحبت با فرزندشان ایجاد کرده باشند، به احتمال بیشتری مسائل و کنجکاوی‌های ذهنی شان را از والدین می‌پرسند.
چگونه به سوالات جنسی کودکان پاسخ دهیم؟
کودکان در مقابل سوالاتی که برایشان پیش می‌آید از والدین یا اطرافیان، مخصوصا مربیان خود سوال میکنند. بعضی از افراد در مقابل این سوالات برخورد تند و خشن با کودکان دارند و با جدیت تمام، آنها را دعوا میکنند و حرف‌هایشان را به دور از ادب می‌دانند. سپس از کودکان می‌خواهند که هرگز درباره این موضوع صحبتی نکنند و اگر تکرار شود، تنبیه خواهند شد.
بهتر است مراقبان کودک با حالتی دوستانه و عادی، به حرف‌های کودک خود گوش کنند. با لحنی مهربان و آرام، او را راهنمایی کنند و تفاوت بین دو جنس را کتمان نکنند. خیلی آرام با او گام به گام پیش روید. بگذارید با آرامش همه سۆالاتش را بپرسد و یا حتی حرف‌هایی که دوستانش گفته‌اند را برایتان بازگو کند.
پاسخ مناسب به سوالات جنسی کودکان
نیازی نیست اطلاعات زیادی به کودک بدهید، تنها کافی است سوالات او را در یک قالب کودکانه و غیر جنسی پاسخ دهید. مطمئنا چنین کودکی به جای جست و جوی پاسخ نزد دیگران از والدین و یا مراقبانش پرسش خواهد کرد.
اگر فکر می‌کنید که پاسخ شما ممکن است سوالات بعدی را پیش بیاورد و یا ذهن او را مشغول کند، نگران نباشید؛ شما می‌توانید با همین لحن به همه سوالات او پاسخ دهید. برعکس بی پاسخ گذاشتن سوالات کودک یک علامت سوال در ذهنش باقی خواهد گذاشت
یادتان باشد اگر به او دروغ بگویید یا پاسخ‌های بی‌ربط بدهید، خیلی زود متوجه می‌شود. اعتمادش از شما سلب شده و برای سۆالات خود به دنبال یک مرجع دیگر که اصولاً دوستان او هستند، می‌رود.
گاهی اوقات کودکان نظریه‌های خود را با هم در میان می‌گذارند. اگر شما محرم خوبی برایش نباشید او به جای اطلاعات صحیح، حرف‌های اشتباهی را می‌شنود و گمان می‌کند درست است؛ در این صورت هنگام بلوغ او به مشکل بر می‌خورید.
اگر فرزندتان در بیرون از منزل به طور نامناسبی با مسائل جنسی آشنا شود، کار و تلاش والدین در زمینه آموزش جنسی دو برابر خواهد شد. زیرا در وهله اول باید افکار نامناسب و آموخته‌های نادرست فرد در زمینه امور جنسی تغییر یابد و سپس آموزش مناسب و صحیح آغاز شود.
اگر متوجه شدید که فرزندتان با دوستش بازی جنسی می‌کند، برای مثال دکتر بازی که اتفاقاً بازی محبوبی است، خونسردی خود را حفظ کنید و در بازیشان مداخله کرده و سمت و سویش را تغییر دهید. مثلاً بگویید بهتر است به دستان هم آمپول بزنید و یا دندان‌های هم را معاینه کنید. وقتی با فرزندتان تنها شدید به او بگویید که می‌دانید قصدش از در آوردن لباس دوستش آمپول زدن بوده، اما او دیگر بزرگ شده و باید بداند که مجاز نیست به نواحی تناسلی آدم‌ها دست بزند و باید حریم را رعایت کند
اصول گفتگو در تربیت جنسی کودکان
در هنگام صحبت با کودک شنونده خوبی باشید.
احساسات کودک خود را درک کنید.
صبور باشید.
با کودک خود صادق باشید و جز واقعیت چیزی نگویید.
به زبان ساده صحبت کنید.
پدر و مادر هر دو در گفتگو شریک باشند.
برخی از کودکان هیچ گاه در این باره صحبت نمیکنند در این مواقع شما شروع کننده باشید.
در صحبت هایتان احساس مثبتی در این باره ایجاد کنید.
به کودک خود نشان دهید که از سوالات او خوشحال هستید و اجازه دهید به شما اعتماد کند.
آنچه میخواهید برای او توضیح دهید از قبل تمرین کنید تا احساس خجالت نداشته باشید.
فضایی گرم و صمیمی ایجاد کنید تا کودک احساس راحتی داشته باشد.
با انواع سوال ها و کنجکاوی هایی که ممکن است برای کودکتان ایجاد شود آشنا باشید.
دو سۆال است که تقریباً همه کودکان زیر هفت سال را گیج می‌کند (یعنی کودکانی که هنوز به مدرسه نمی‌روند). این دو سۆال عبارتند از:
۱- بچه چگونه درست می‌شود؟
۲- بچه چگونه به دنیا می‌آید؟
توصیه می‌شود که ابتدا نظر خود کودک را بشنویم و آنگاه تفسیر خودمان را بگوییم. توضیح ما باید از واقعیت دور نباشد، اما لازم نیست که توضیح کاملی هم درباره یک ارتباط جنسی به او بدهیم. باید مراقب باشیم که پاسخ ما بیش از حد نباشد چون در این صورت باعث بیداری زودرس جنسی در او می‌شود.
به بچه‌های کوچک‌تر می‌توانید پاسخ دهید: ما از خدا خواستیم و خدا هم تو را به ما داد. در شکم مادر رشد کردی و بعد از مدتی در بیمارستان، تو را بیرون آوردند. اما وقتی بچه‌ها بزرگتر می‌شوند، این پاسخ برایشان قانع کننده نیست. ممکن است بپرسند: من چگونه وارد شکم مادر شدم؟
می‌توان جواب داد: وقتی پدر و مادر می‌خواهند که بچه‌ای داشته باشند، سلولی از بدن پدر به سلولی در بدن مادر می‌پیوندد، و آن وقت رشد بچه شروع می‌شود. وقتی بچه به اندازه کافی بزرگ شد، از شکم مادر بیرون می‌آید.
گاهی این گفتگو به همین جا ختم نمی‌شود و سۆال بعدی کودک شاید همان چیزی باشد که مایه وحشت والدین است: «سلول پدر چطور وارد بدن مادر می‌شود؟» بار دیگر، ابتدا باید از کودک سۆال کنید که نظر او چیست؟ احتمالاً با نظریه‌های جالب کودک مواجه خواهید شد: بابا دانه را در شکم مادر می‌کارد، خانم دکتر دانه‌ای را با جراحی می‌کارد درون شکم مامان.
سۆال بعدی که ممکن است از ذهن کودک خارج شود، این است که: «تو و بابا چه وقت قصد دارید بچه درست کنید؟»، برای این سۆال برخلاف تصور ما، جوابی ساده کافی خواهد بود: «مادر‌ها و پدر‌ها به یکدیگر عشق می‌ورزند و می‌خواهند بچه‌ای داشته باشند تا به او هم عشق بورزند.»
منابع:
