رسا مشاوره – کلینیک آموزش تخصصی زینب عباسی
شروع خلاقیت و دلبستگی
خلاقیت از نوع رابطه فرد با ابژه های اصلی یعنی پدر ومادر آغاز می شود نوع هوشیار کردن کودک توسط مادر نسبت محیط اطراف قدم های اول تفاوت چگونگی رشد در همه جوانب را ایجاد می کند. خلاقیت فرایندی مغزی است که از دید عوام فقط مختص هنرمندان میباشد. این در حالیست که دانشمندان، فلاسفه، پزشکان، معلمان و اقتصاددانان و متخصصین علوم گوناگون هریک به نوبه خود به نوعی خلاق محسوب شایان ذکر است که خلاقیت در هنر بیش ازسایر علوم قابل مشاهده است.اما این امر بدین معنا نیست که کل این فرایند در هنرمندان درمقایسه با سایر متخصصان متفاوت باشد.پرداختن به موضوع خلاقيت يك ديدگاه بين رشته اي را مي طلبد.
براهنی در کتاب خود اشاره دارد که راجرز روانشناس در این باره می گوید: واضح است که خلاقیت را نمی توان بافشار بوجود آورد بلکه می بایست به آن اجازه داده شود تا ظهور نماید. همانطور که زارع نمی تواند جوانه را از دانه بیرون بیاورد، در حالی که می تواند شرایط مناسب را برای رشد آن دانه فراهم کند. در مورد خلاقیت هم، همین وضع صادق است ولی چطور می توانیم شرایط خارجی را مساعد سازیم تا شرایط داخلی بتواند تسریع شده و پرورش یابد. او اظهار می دارد که امنیت و آزادی روانی، فقط به عنوان راهنما و هدایت ظهور احتمال خلاقیت سازنده را بیشتر می کند. می توان با فراهم ساختن شرایطی که کودک خود به آنها بیندیشد و راه حل بیابد و بزر گترها فقط به عنوان راهنما و هدایت کننده، نه حل کننده، عمل کننده، خلاقیت را افزایش داد و سپس عواملی را که موجب امنیت روانی هستند ذکر می نماید که عبارت از پذیرش بدون قید و شرط فرد و عدم ارزشیابی فرد با معیارهای خارجی است. در مورد آزادی روانی می گوید:”
در تحقیق انجام شده توسط کلاین روانشناس تحلیلی، نوع رابطه کودک با مادر به شدت در تقویت و ایجاد خلاقیت ورسیدن به راه حل اشاره شده است..
ورود اطلاعات مختلف متناسب سن از نوزادی تا بزرگسالی محرک مغزی ایجاد می کند و باعث پرورش خلاقیت خواهد شد
خلاقیت همه توانايي هاي مغز را به كار مي گيرد و حاصل كليت مغز است
ويژگي هاي تخصصي نيمكره راست
كنجكاوی
آزمايشگري
تفكرخلاق استعاري
نبوغ هنري
انعطاف پذيري
تركيب كردن
بطور كلي خطر ورزی
ویژگی ها و فرايندهاي نيمكره چپ
امورکارهای تخصصي
با اطلاعات شفاهي سروکار دارد
تفکر انتقادي را تنظيم مي کند
مسئول رموز خواندن، زبان، رياضي به شيوة منطقي، تحليلي است
پیاژه روانشناس برجسته خلاقیت را امری بنا شدنی می داند که در سازمان روانی انسان از پیش تعیین شده نیست. واقعیت امر به نحوه رخداد خلاقیت و نحوه تمایز، تباین ، توازی یا همسان سازی آن با سایر فرایندها ونیز به نحوه عملکرد خلاقیت درترکیب با سایر فرایندها اشاره دارد.
خلاقیت در چند حوزه مورد بررسی قرار گرفته شده است
1- مطالعه شخصیت
2- مطالعه شناخت
3- مطالعه آموزش و تحریک خلاقیت
اعتقاد بر این است که مداخلات تربیتی باید بر انعطاف پذیری دستگاه اعصاب استوار باشد. هنگام یادگیری مدار های عصبی نیز تغییر میکند و نیرومندی پیوندهای سیناپسی اتفاق می افتد در علم رشد شناختی عصب پایه مفهوم چرخه های رشد جایگزین مراحل رشد شد. پس می توان ادعا کرد که همیشه فرصتهایی برای یادگیری در هر سن و سال وجود دارد که شبکه های عصبی دوباره طرح ریزی شوند افراد خلاق نسبت به افراد غیر خلاق در حال استراحت ، همکاری کمتری بین نواحی مغز خصوصا در نیمکره راست است ولی در فعالیت خلاقانه این ارتباط بیشتر می شود (جاسوک وجاسوک 2000).
توانايي تجسمي برتر مي تواند امكان درك معتبر يك الگوي رياضي و روابط دروني ساختار آن را فراهم آورد .اين توانايي تجسمي با تفكر خلاق و سرعت عملكرد همبستگي دارد ، يعني بدون تجسم فضايي تفكر خلاق وجود ندارد و عملكرد فرد كند خواهد بود این مسئله به فرد امكان مي دهد از طريق درك موقعيت بتواند به كشف روابط نايل گردد .حوزه مفاهيم رياضي با كيفيت توجه ويژه در فرد خلاق، يعني تجسم الگوهاي رياضي و بررسي ساختار دروني آن ، هماهنگي بيشتري را دارا می باشد . حوزه رياضي، قلمرو بسيار مناسبي در پرورش آفرينندگي خواهد بود. آفرينندگي امري اكتسابي است و امكان پرورش آن در همه افراد به حد قابل ملاحظه ای ميسر است.
كاركرد هر دو نيمكره با یکدیگرميتواند سبب بروز خلاقيت گردد. از ديدگاه مغز راست/ چپ، فرايند خلاق ميتواند به اين شكل تشخيص داده شود. علاقه( نيمكره راست و چپ)، آماده سازي و تاييد و تصديق ( نيمكره چپ )، نهفتگي و روشنگری (نيمكره راست ). كاربرد( نيمكره راست و چپ) كه يك فرايند متعادل را تشكيل ميدهد ، يعني چند فرايند در نيمكره راست و چند فرايند در نيمكره چپ، كاركرد هر دو نيمكره توامان مي تواند سبب بروز خلاقيت گردد. كاركرد هر دو نيمكره توامان (توسط جسم پینه ای مغز) ميتواند سبب بروز خلاقيت شود.
اهمیت خلاقیت و روشهای عملی پرورش آن
2-شرح حال نویسی و انشاء نویسی
3-امور هنری از قبیل نقاشی آزاد
4-بیان شرح حال و زندگی بزرگان
5-استفاده از روشهای تدریس متنوع
6-شوخی کردن
7-بارشهای مغزی
8-درونی کردن ارزشها در دوره ابتدایی
9-ایجاد فرصت برای یادگیری اکتشافی
10-تشویق دستاوردهای خلاق کودکان
تقویت خلاقیت
هنگامي که با مشکلي مواجه مي شويد بعد از نيم ساعت سعي کنيد جاي خود را عوض نموده و دوباره به موضوع فکر کنيد.
مرتب با خود فکر کنيد، اگر مشکل يا مسئله ام حل شود چه خواهد شد.
به آهنگ هاي الهام بخش بيشتر گوش کنيد.
از مکان هاي مثل موزه ها و نمايشگاهها ي خاص و…..دیدن کنید.
با افراد خلاق بيشتر معاشرت کنيد.
به جاهايي که تا بحال نرفته ايد، بيشتر مسافرت کنيد.
از طبيعت بيشتر ديدن کنيد به ويژه جاهايي که نرفته ايد.
خلاقيت نمي تواند تحت شرايط فشار آشکار شود.
سعي کنيد گاهاً مخالف عادت هاي خود عمل کنيد.
در موضوعات مهم و حل مساله به نکات متفاوت از موضوع دقت کنید.
به عملکردهای متفاوت خود پاداش دهید.
بازیهایی که تا به حال انجام ندادید را تجربه کنید.
سبک یادگیری خود را شناسایی کرده و به آن اهمیت دهید
موارد مهم برای تخریب خلاقیت
اشتباه ممنوع
بازي يک عمل بدون ارزش
شوخي موقوف
اين به من مربوط نيست.
من خلاق نيستم.
اينها تئوري هستند
ارزيابي
رقابت
پاداش بی موقع
محدودكردن انتخاب
رابطه خلاقیت با دلبستگی
تحقیقات نشان داده است بین دلبستگی ایمن و دوسوگرا و خلاقیت همبستگی وجود دارد. یعنی در روابط کودک با مادر اتفاقات بسیار مهمی می افتد و اینکه بتوان پیش بینی کرد که چگونه این امر مهم میتواند زمینه های اکتشاف وآفرینندگی را در کودک ایجاد کند وخلاقیت و تواناییهای واگرا را در او را در بزرگسالی پیش بینی کند.
برگرفته از مقالات نوشته پریا عینی و بهروز کریمی،سمیه اسماعیلی ، راضیه شیخ الاسلام و سایت www.gap8.ir
کتاب پرورش خلاقیت کودکان ترجمه نجمی، چکیده ها با همکاری دکتر استکی است.
